Grensmaas

Itteren ligt in het dal van de Maas waar ook de Geul en de Oude Kanjel in monden. Door de overstromingen van de Maas is hier vruchtbaar land. Daardoor hebben mensen zich al 4000 jaar voor Christus hier gevestigd. Zo kwam “moeder” Maas om de paar jaar door ons dorp en de bewoners hadden hun “moestuin” en pasten zich aan de Maas aan.

Hoogwater ontstaat door zware regenval in de Ardennen en Noord-Frankrijk, soms in combinatie met het smelten van sneeuw. Het wordt hoogwater als het een aantal dagen flink geregend heeft in de Ardennen en de bodem verzadigd is. Dan kan een flinke regenbui een dag later al hoogwater op de Limburgse Maas veroorzaken. Volgens Ing. Heylen van Dienst Hydrologisch Onderzoek in België waren er uitzonderlijke hoogwaters in Itteren gemeten vanaf het jaar 1036 via de peilschaal te Hocht, bij Lanaken-Smeermaas. In de periode na 1850 zijn de waterstanden afkomstig van Rijkswaterstaat Nederland, die waterstanden opgaf voor Maastricht en Roermond.

Vijftig jaar geleden bepaalden boomgaarden boerderijen en de kerk het dorpsbeeld van Itteren. De dorpsgemeenschap was nauw verbonden met het omringende akkerland met veldwegen, wegkruizen en kapellen.

Bij de hoogwaters werden vlotten gemaakt zodat de kinderen op een vlot door het dorp vaarden. Dat mocht totdat ze “naate” hadden en dan werden kleren en kinderen voor de kachel gedroogd.

Op 1 januari 1926 beleefde Itteren een ramp toen de Maas op Nieuwjaarsdag een nooit eerder vertoonde recordafvoer beleefde van zo’n 3000 m³/sec. Gemiddeld gaat door de Maas 230 kubieke meter water per seconde.

In 1935 kwam het Julianakanaal tussen Borgharen (met stuw) en Maasbracht gereed, waarmee het 47 km lange, vrijwel onbevaarbare traject van de Grensmaas werd overbrugd.

Daarna zijn er nog diverse hoogwaters in de winterperiode geweest behalve in juli 1980 kwam een zomerse Maas uit haar oevers.

Doordat er in het winterbed van de Maas meer gebouwd werd en er meer (regen)water door de engere Maas moest, kwam het water hoger. Eind 1993 werd op de Maas de hoogste afvoer sinds mensenheugenis gemeten: 3120 m3/sec. Alles in het zicht van de leestafel stond onder water. Zo’n tienduizend Limburgers moesten hun huis ontvluchten toen het Maaswater zes meter hoger dan normaal kwam te staan. In januari 1995 was het opnieuw raak. Bij Borgharen steeg de Maasafvoer in januari 1995 naar 2870 m³/sec. Door langdurige regenval hield de vloedgolf wel vijf dagen aan.

Hierop zijn maatregelen getroffen en heeft men in 1995 dijken om Itteren aangelegd. Deze dijken hebben al herhaalde malen ervoor gezorgd dat de Maas tot buiten Itteren bleef.

Op zo’n kade staat de leestafel over de Grensmaas. Hierbij moest dan ook een “duiker” gemaakt worden voor de (Oude) Kanjel. Normaal stroomt deze “oude dame” door Itteren maar bij hoogwaters kan zij tijdelijk gestopt worden.