Het veldkruis aan het Kanaal
Nu de Grensmaaswerken zijn beëindigd heeft het historische veldkruis in het Hartelsteinveld in mei vorig jaar een prominente plaats gekregen. En wel aan het Bundervoetpad tussen het nieuwe natuurgebied en het Julianakanaal. Geflankeerd door twee lindebomen en een bank is het een waardige plaats voor dit kruis met een turbulent verleden. Het werd vernield, gestolen en enkele keren verplaatst. En op een gegeven moment werd zelfs De Limburger gehaald.
Enkele weken geleden heeft het kruis een metamorfose ondergaan, zeg maar een onderhoudsbeurt gehad. De sokkel is nu enkele decimeters hoger geplaatst en de letters van de tekst, die eerst onleesbaar was, zijn opgekapt en wit gemaakt. Het is een verbluffend mooi resultaat en het is ongetwijfeld een verrijking van het cultureel en religieus erfgoed van het dorp.
J M J
Geef ons
Het eeuwige leven
Bewaar ons
Voor alle onheil
En besmettelijke ziekten
O strijdende christenen
Bid voor
De lijdende zielen
Voorheen was het moeilijk om de oude en verweerde tekst op de sokkel te lezen maar wie toch de moeite nam om die te ontcijferen, moest daarvoor wel door de knieën gaan, ook al omdat de steen te laag stond. Een ware gelovige zal daar geen moeite mee gehad hebben. Voor een twijfelaar kan dat anders liggen want zijn knieën zijn in dat soort dingen minder geoefend en dus wat strammer.
Ofschoon het nu niet meer nodig is, zal de twijfelaar, overvallen door zoveel schoonheid, niet alleen voor het uiterlijk van de steen maar meer nog voor de tekst, misschien wel automatisch door de knieën gaan.
Op de website www.itteren.nl is deze stichtende tekst ook te lezen. Daar zijn het echter geen “strijdende christenen” maar “struinende christenen”. Wordt hier een nieuw soort christenen bedoeld? Dat kan te maken hebben met mensen die door de nieuwe natuurgebieden gaan struinen en tevens christen zijn en dan zijn het dus struinende christenen. Maar het kan ook zijn dat hier christenen bedoeld worden die lijken op de eerdergenoemde twijfelaar die nu rondstruint en naar iets op zoek is. Wie zal het zeggen? Maar indachtig het bekende spreekwoord kunnen ook hier tien wijzen geen antwoord opgeven.
Op de website is te lezen dat het kruis in 1897 door de toenmalige bewoners van hoeve Hartelstein de familie Prickaerts Savelberg is opgericht. Het jaartal 1897 heeft alleen betrekking op de sokkel, het kruis zelf is destijds vernield en vervangen door een kruis van jongere datum.
Het kruis stond in het verlengde van de wegen Keizerstraat en Op de Warreij. In de Itterse volksmond heette deze verlengde weg Het Hausselt. Lopend door Het Hausselt stond ongeveer 50 meter van waar nu het Julianakanaal ligt op het kruispunt met de weg naar Hartelstein dit kruis onder een grote lindeboom.
Aan weerszijde van het Hausselt waren uitgestrekte akkerlanden van een zekere heer Maassen uit Kerkrade. Deze Maasen vond het maar niks dat zijn land doorsneden werd door deze weg waardoor hij niet efficiënt genoeg zijn land kon bewerken. Zonder veel tegenstrubbelingen heeft Maasen het in de jaren 70 voor elkaar gekregen om de weg Het Hausselt te verleggen naar de bosrand zodat hij bij het ploegen hier geen last meer van had. Vervolgens gaf hij het kruis een andere plaats, komende van Hartelstein naar het begin van de oprit van de brug. Achter het kruis werd een boom geplant en aan weerszijden van het kruis twee dennen.
Maar dan, het is inmiddels december 1979, gebeurt er iets bijzonders en in De Limburger wordt daar met een grote foto uitvoerig over bericht.
Hier het verhaal.
Een onbekende kerstmisvierder heeft zich in de Maastrichtse wijk Itteren op een vrij originele wijze van een kerstboom voorzien. De man stapte brutaal op een veldkruis bij hoeve Haertelstein af, zaagde daar een van de twee dennen die het kruis flankeerden om en nam de boom vervolgens mee naar huis.
De diefstal van de denneboom heeft in Itteren voor heel wat beroering gezorgd. Met name de eigenaar van hoeve Haertelstein, de heer Maassen uit Kerkrade, heeft zich zeer boos gemaakt op de dief. Hij liet twee bordjes schilderen en plaatste die bij het veldkruis om heel het dorp te laten weten wat hij van de diefstal vindt.
De overgebleven boomstronk legt hij de volgende woorden in de “mond”:
Degeen die mij stal
Vind ik een gemeen geval.
Het is geen zalige kerst beschoren,
Was hij maar niet geboren.
Ik voelde mij hier thuis,
Naast dat oude kruis.
Ook de overgebleven den heeft de heer Maassen enkele niet mis te verstane woorden in de “mond” gelegd:
Mijn buurman is mij ontnomen.
Wij waren toch een paar mooie bomen.
Mijn vriend gaat nu dood,
Graag had ik nu een standgenoot.
Die laatste wens van de eigenaar van hoeve Haertelstein gaat binnenkort in vervulling. De stichting Kruisen en Kapellen Itteren die de veldkruisen in de voormalige gemeente onderhoudt, heeft namelijk besloten om naast het kruis een nieuwe den te planten. In de hoop dat die langer zal blijven staan dan de vorige. Aldus het bericht in De Limburger.
Met grote dank aan het Consortium Grensmaas is hier is een prachtige locatie ontstaan.
Ik kan mij dan op een mooie zomerse dag zittend op de bank in de schaduw van ruisende linden al mijmerend het volgende tafereel voorstellen.
Uitkijkend over de natuur ontwaar ik in de verte de kerktoren van Neerharen, symbool van het rijke roomsche leven. Iets meer naar rechts boven de daken van hoeve Hartelstein uitstekend zijn windmolens, symbool van een nieuwe religie, te zien. Vóór mij hoor ik het gesnuif van wilde runderen en wat verderop vechten jonge hengsten wie dit jaar de baas wordt over het vrouwelijke schoon. En achter mij op het kanaal vaart een puffende boot voorbij. Hoog in de lucht het gekwetter van mussen en wie goed luistert hoort het lied van de leeuwerik die zich hier na vele jaren weer thuis voelt.
Sander Bastings
Januari 2020
4 reacties
Mooi stukje !
Ans.
Erg vermakelijk geschreven!
Maar wat betekent J.M.J.?
J.M.J. betekent Jezus Maria Josef
Beste L,
Dank voor uw reactie.
JMJ betekent: Jezus, Maria Jozef.
Wellicht is enige verdere uitleg over de tekst op de steen nuttig.
Er wordt gesproken over ‘strijdende christenen’ en ‘lijdende zielen’. Met strijdende christenen worden de christenen bedoeld die op deze aardkloot verblijven; de lijdende zielen zijn de arme drommels die in het vagevuur nog op hun verlossing wachten. Tenslotte zijn er ook nog de zegevierende christenen en dat zijn de geluksvogels die al in het paradijs vertoeven.