Officiële beschrijving van de gemeente:
Monumentnummer: GM-3706
Gegevens: Wegkruis
Wegkruis op het kruispunt tussen de Pasestraat en een veldweg. Het gaat om een hardstenen kruis uit de eerste helft van de twintigste eeuw. De kruisarmen hebben een driepasvorm. Het kruis staat op een geprofileerde sokkel. In de voet van het kruis is de volgende tekst gegraveerd: ‘Hier God, besjerm Ittere en Hare van ut water’. Achter het kruis is een haag geflankeerd door twee lindebomen en voor het kruis twee hardstenen paaltjes, waartussen ooit een ketting gespannen was (nu verdwenen). De ruimte tussen de paaltjes en het kruis is verhard met moderne grindtegels. Het object is van cultuurhistorische waarde als lokale uiting van het katholicisme en als religieus markeerpunt van twee wegen. Het kruis is in de nabijheid van de Maas gesitueerd en opgericht als bescherming tegen hoog water. Het is tevens van kunsthistorisch belang vanwege de decoratieve vormgeving van het kruis.
Op de voormalige dorpsgrens tussen Itteren en Borgharen staat aan de Pasestraat ter hoogte van kruising Pasestraat en (verlengde) Kruisweg een stenen kruis. Het kruis is in 1987 geplaatst door de Stichting Kruisen en Kapellen. In Itteren was De Stichting Kruisen en Kapellen gedurende de jaren 72 tot 98 actief en zette zich in voor het behoud en beheer van klein religieus erfgoed in Limburg. Hieronder vallen kruisen, kapellen, (Lourdes)grotten en heiligenbeelden in de openbare ruimte. Daarnaast bracht de Itterse afdeling ieder jaar een kalender uit met daarop historische afbeeldingen. Met de opbrengst daarvan werd o.a. dit kruis geplaatst.
Vanaf dit kruis loopt een veldweg, de Kruisweg genaamd, richting Het Brook. Er zou een verband kunnen bestaan tussen het kruis en de naam Kruisweg.
In het Regionaal Historisch Centrum Limburg in Maastricht bevindt zich onder de naam Landen van Overmaas nr. 6862 een document uit 1484 dat een nadere uitleg geeft. “Dit is den bivanck der Herlichkeit des dorps Itteren, anno 1484”(In hedendaags Nederlands: Dit is het gebied van de Heerlijkheid van het dorp Itteren, anno 1484.). Daarin staat o.a. vermeldt: “Aen dat gericht teûssen Harren ende Itteren, daer licht er een stien op der Masen aent landt toubehorende Peter van der Vogen, van Maastricht ,indt gericht endt opt creûss van den creûsse recht over….” en “Van de brockbrugge oudt neve Peter in gen Hoek altot den Steûffkens wech, ûdt den Steûffkens wech in Sterckenberchs weide oudt tot in den Bosche. Oftewel: “Aan die gerechtsplaats tussen Borgharen en Itteren ligt aan de Maas aan het land dat toebehoort aan Peter Vogen, van Maastricht, op de gerechtsplaats op het kruis en van het kruis recht over…” en “Vanaf de Brookbrug naast Peter in gen Hoek tot aan de Stuifkensweg, over de Stuifkensweg naar de weide van Sterckenberch tot Op de Bos.”
Aan het eind van zijn verhaal komt de onbekende schrijver met de feitelijke bedoeling van het document. Hij zegt hierover:
“Over het hele gebied zal bij dat kruis op de grens tussen Itteren en Borgharen recht worden gesproken en vonnis worden gewezen op “de grote rechtdag” en die te houden zoals dit van oudsher gebruikelijk is.”
Wilt u meer lezen hierover, koop het boek van “Monumenten in Itteren” met veel unieke, historische foto’s via info@itteren.nl.
