Dossiers

Kruisen en Kapellen

Itteren kende eeuwenlang zes kruisen. Twee daarvan werden in 1800 vervangen door grensstenen. De stichting Kruisen en Kapellen werd opgericht om de twee verdwenen kruisen, die op de grens van Itteren stonden, weer in ere te herstellen.

Grenskruisen werden vroeger niet alleen gebruikt om de grenzen van een dorp of stad aan te geven, maar dienden ook om plechtige beloften af te leggen. Het schenden van een overeenkomst die bij een kruis was gemaakt, werd beschouwd als zeer eerloos.

Op veel grenskruisen werden geen nummers of letters gebeiteld. Het zijn vaak oude grafkruisen die door een steenhouwer opnieuw gepolijst werden. Naast de grenskruisen zijn er ook kruisen die door mensen zelf gemaakt zijn en op speciale plekken neergezet . Daardoor telt het dorp Itteren en omgeving nu acht kruisen.

Kruisen en Kapellen

1. Kruis Meerssenhoven

Dit kruis staat op de grens van Bunde naar Itteren, dichtbij kasteel Meerssenhove. Dit is het derde kruis op deze plek. Het huidige kruis is gemaakt door Dries Engelen, woonachtig naast kasteel Meerssenhoven. Het kruis is geplaatst op een stenen sokkel.

 

 

 

 

 

Kruisen en Kapellen

2. Kruis Hartelstein

Dit is een historisch veldwegkruis. Door ruilverkaveling verplaatst naar het Julianakanaal. De oorspronkelijke plek was meer landinwaarts. Dit kruis is in 1897 opgericht door Familie Prickaerts-Savelberg van de Hoeve Hartelstein. Het kruis is al eens spoorloos verdwenen en meerdere keren vervangen omdat het gebroken/vernield was. Het huidige kruis komt uit Valkenburg. De tekst op de stenen sokkel luidt:

Geef ons het eeuwige leven
Bewaar ons voor alle onheil
En besmettelijke ziekte
Oh struinende Christenen
Bid voor de lijdende zielen.

Tijdens de werkzaamheden van het Consortium Grensmaas is het kruis verplaatst. Nu staat het op de T-splitsing van het Bundervoetpad en de Laan naar Hartelstein, inclusief twee bomen en een bankje.

Voor deze info, klik hier.

Kruisen en Kapellen

3. Kruis hoek Sterkenbergweg-Geneinde

Oorspronkelijk opgericht in 1920 door Sjo Bartholomeus. Dit was eerst een houten kruis, groen geverfd. Het huidige kruis heeft mooie bloempartijen, gemaakt door P.Gulikers. Het is een wegkruis, geplaatst omdat zich hier vroeger twee voetpaden kruisten op de doorgaande weg.

De gemeente heeft in 2019 een facetbestemmingsplan Cultuurhistorie voor Itteren vastgesteld en daarbij  heeft één van onze inwoners met succes bezwaar ingediend tegen deze beslissing want in de Staatscourant van 30 april 2020 (zie bijlage) staat: 

Geneinde 32: in de voortuin van het pand Geneinde 32 is door bewoner zelf een devotiekruis geplaatst. Het kruis wordt daarom als “roerend erfgoed” aangemerkt, waardoor de aanduiding “waardevol cultuurhistorisch element” vervalt;.

200430 staatscourant

 

 

Kruisen en Kapellen

4. Kruis hoek “Op ’t Brook”, overgang Brigidastraat-Ruyterstraat

Ook hier stond vroeger een houten kruis, dat nog werd gegroet door jong en oud in 1970. Bij reconstructie van de weg is het kruis afgebroken en daar na opnieuw ingegoten Het hardstenen kruis dat er nu staat is een oud grafkruis van het kerkhof in Itteren. Het betonnen voetstuk is vervangen door een hardstenen voetstuk en werd gemaakt door P.Gulikers. De tekst hierop is een gebed afkomstig uit een kerkboek van Giel Habets zijn moeder, A.Brondel.

Laat ons altoos
Vertrouwvol naderen
Dit schone kruis
Van onze vaderen
Want Christus zoete kruis
Een troost op weg en thuis

Kruisen en Kapellen

5. Kruis Kapelaanstraat, achter de Aw-Sjaol

Ook hier stond vroeger eerst een houten kruis, geplaatst op een kruising van voetpaden. Het is er neergezet uit dankbaarheid.

 

 

 

 

 

 

 

Kruisen en Kapellen

6. Kruis “Aan de negen boompjes”

Dit is ook een grenskruis en een oorspronkelijk grafkruis. Op de voormalige dorpsgrens tussen Itteren en Borgharen staat aan de Pasestraat ter hoogte van De Negen Boompjes een stenen kruis. Het kruis is in 1987 geplaatst door de Stichting Kruisen en Kapellen. Meer info over dit grenskruis Historie grenskruis Itteren-Borgharen.

 

Kruisen en Kapellen

7. Kruis op de dijk, hoek Stuifkensweg richting Bijwinkel

Het smeedijzeren kruis is gemaakt door Sjef Winkens voor het graf van J.Bartholomaus. Het is nu geplaatst door Giel Lardinois. Het staat op de dijk op een plek waar je uitkijkt over de velden van Itteren en de beek de Kanjel.

 

 

 

 

 

Kruisen en Kapellen

8. Houten “Kruis” op de hoek Stuifkensweg, Hoeve Sterkenberg

Het is geplaatst door Ger Vossen. Het jaartal 1979 staat in het hout gegraveerd en het metalen kruisje heeft een plek in een uitgebeitelde nis gekregen.

 

 

 

 

 

Kruisen en Kapellen

9. Kapelletje

Het kapelletje is gebouwd omstreeks 1846 door pastoor Demal. Op de schildering in de kapel staat A. Herfs pinxit 1846. Achter de kapel staat een lindeboom. Deze boom stond er in die tijd ook al. In een nis van deze boom hadden de mensen een Mariabeeldje gezet. Het verhaal gaat dat dit beeld (uit het jaar 1566) eigendom was van de paters van de abdij in Hocht (B). Deze paters zijn tijdens de Franse Revolutie verdreven uit hun klooster en het beeld werd bij Luik in de Maas geworpenen teruggevonden onder de oude Maasbrug in Maastricht. Het werd eerst vereerd in een boom te Limmel en daarna gegeven aan de koster van Itteren:

 

Kruisen en KapellenMadonnabeeldDionysius Gulikers. Het werd 45 jaar lang in een kist bewaard. Dionysius kreeg een zenuwziekte maar toen hij het beeld in zijn armen nam, werd hij ogenblikkelijk rustig en genas. Onder pastoor Demal werd de kapel gebouwd en Dionysius schonk het beeld aan de kapel en bad er iedere avond de rozenkrans. Het geld voor het maken van deze stenen kapel werd waarschijnlijk door de familie Grouwels bij elkaar gehaald.

Het altaar werd gehaald uit de kerk van Itteren en de smeedijzeren ronde raampjes in de deuren zijn gemaakt door Sjo Bastings. In 1860 werd de kapel door pastoor Demal geschonken aan Francisca Smeets (tant Ciska). Zij was de zuster van voormalig burgemeester Smeets. In 1926 kwam het in handen van Maria Smeets (dochter van de voormalige burgemeester Smeets) met 2 roeden (2 maal 414 are) land. De opbrengst van het land moest gebruikt worden voor het onderhoud en de versiering van de kapel.

De kapel is in 1998 gerestaureerd. Er is toen maanden aan gewerkt. Achterstallig onderhoud en twee hoogwaters hadden bijna onherstelbare schade aangericht. Het altaar is gerestaureerd in een atelier in Roggel en Louis Grouwels heeft o.a. de beelden opgeknapt. In 1999 gooiden vandalen een brandbom in het kapelletje waardoor weer een renovatie nodig was. Hierbij is de authentieke muurschildering van A. Herfs van 1846 overschilderd. Het kapelletje werd diverse malen aangegaan om een bedevaart te houden: in tijd van nood voor ernstig zieke mensen of een behouden terugkomst voor de Itterse jongens vanuit Indië maar ook de (jaarlijkse) Sacramentsprocessie. Meer info over onze kapel via Geschiedenis van de Mariakapel

Kruisen en Kapellen

10. Het Heilig Hartbeeld

Bij het bekijken van de stenen plaquette kunnen er vragen ontstaan waarom voor de tekst is gekozen: “Uit dankbaarheid Itteren 10 mei 1940”. Dat was de dag dat de Duitsers o.a. Nederland binnenvielen. Op 29 augustus 1939 moesten 200.000 mensen zich melden voor de algemene mobilisatie. Er reden 500 extra personentreinen en 60 goederentreinen met 14.000 gevorderde paarden. Onder de mensen waren ook 28 Itternaren. Ze gingen op een vrachtwagen naar de kazerne in Maastricht. Op 10 mei 1940 zijn al deze militairen heelhuids thuis in Itteren teruggekomen.

 

 

Kruisen en KapellenIn 1946 wilden pastoor Gielen en burgemeester De Keizer iets doen voor deze Itterse oorlogsgangers. Er werd geld ingezameld en Dhr. Paulussen haalde een houten beeld op bij de kunstenaar Weerts uit Maastricht. Dat werd toen op de huidige plaats gezet. Na jaren was het houten beeld door de weersinvloeden gescheurd en is er een stenen beeld gekomen.

 

 

Kruisen en Kapellen

11. Lourdesgrot

Deze Lourdesgrot staat bij de kerk in Itteren. Hij is gemaakt door de gebroeders Hubert en P. Gulikers. Hubert Gulikers was in 1935 in Lourdes geweest en werd zo door de plek geïnspireerd, dat hij een evenbeeld ervan wilde laten bouwen in Itteren.